آفت دهانی یا به صورت علمیتر استوماتیت آفتی راجع(RAS) اختلالی است که با زخمهای عود کننده محدود به مخاط دهان در بیمارانی که هیچ نشانه دیگری از بیماری سیستمیک ندارند مشخص میگردد. این ضایعه نسبتا شایع بوده و تقریبا در ۲۰% افراد جامعه رخ میدهد.
چگونه آفت را تشخیص دهیم:
این ضایعات محدود به مخاط دهان بوده است و با علامت اولیه سوزش مثل حس در آوردن یک جوش کوچک در مخاط حدود ۲ تا ۴۸ ساعت پیش از بروز زخم اصلی همراه است و سپس یک ناحیه قرمز ایجاد میگردد که این ناحیه در نهایت حالت زخم میگیرد و طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت آینده بزرگتر هم میشود.
شکل نهایی که از آفت مشاهده می کنیم به صورت یک ناحیه سفید(نکروز) مرکزی خواهد بود که توسط ناحیه ای قرمز رنگ احاطه شده است.
آیا ممکن است همزمان چندین عدد آفت داشته باشیم؟
بله، آفتها میتوانند به صورت منفرد یا متعدد رخ بدهند.
آفت منفرد:
به صورت گرد، متقارن و کمعمق هستند ولی هیچ آویزه بافتی ندارند.
آفتهای متعدد:
اغلب به صورت متعدد رخ میدهند ولی تعداد، اندازه و دوره ایجاد شدن آنها متفاوت میباشند.
اغلب در مخاط لب و گونه ایجاد میشود و در مخاط کراتینیزه کام و لثه شیوع کمتری دارد.
دسته بندی انواع آفتها:
آفتهای مینور: در اغلب موارد آفتها از این نوع می باشد(۸۰%)، قطر آنها کمتر از ۱ سانتیمتر میباشد و معمولا بعد از ۷ تا ۱۴ روز به طور کامل بهبود پیدا میکنند و هیچ اسکاری به جا نمیگذارند.
آفت ماژور: اندازه این نوع بیشتر از ۱ سانتیمتر میباشد و به مدت چند هفته تا چند ماه باقی میمانند.
آفت هرپتی فرم: این نوع بسیار کم رخ میدهد و تمایل به رخ دادن در بزرگسالان دارد. در بیمار بیش از ۱۰ زخم نقطه مانند کوچک نیم سانتیمتری دیده میشود که روی سطح وسیعی از مخاط دهانی گسترده شدهاند.
علت ایجاد آفتها( اتیولوژی):
علت دقیق ایجاد آفت هنوز مشخص نشده است ولی در طی سالهای گذشته و در تحقیقات گوناگون موارد بسیاری را با رخ دادن آفت مرتبط دانستهاند. این موارد ممکن است در رخ دادن آفتها موثر باشند اما علت اصلی رخ دادن آفت نیستند.
۱. ارتباط میان آفت و عوامل میکروبی از جمله: استرپتوکک دهانی، هلیکوباکترپیلوری، ویروس واریسولازوستر، سایتومگالوویروس و ویروس هرپس انسانی تیپ ۶ و ۷.
۲. عوامل ژنتیکی( مستندترین عامل ارث میباشد. چنانچه افرادی که والدین آنها دارای آفت بودهاند، ۹۰% شانس مبتلا شدن به آفت را دارا خواهند داشت).
۳. نقایص هماتولوژیک به ویژه آهن سرم، فولات و یا ویتامین B12
4. مشکلات ایمنی بدن
۵. عوامل موضعی مثل تروما و مصرف دخانیات. جالب است بدانید که میزان رخ دادن آفت در بیماران سیگاری کم میباشد و هنگامی که این افراد مصرف سیگار را قطع میکنند، میزان رخ دادن آفت در آنها افزایش مییابد
۶. سایر عوامل مرتبط شامل: اضطراب، دورههای استرس روانی، ترومای موضعی مخاط، قاعدگی، عفونت مجاری تنفسی فوقانی و آلرژی غذایی میباشد.
درمان:
درمان بر اساس شدت بیماری طراحی میشود:
در ضایعات خفیف تسکین درد میتواند به وسیله بی حس کنندههای موضعی مانند بنزوکائین و لیدوکائین صورت گیرد و یا به وسیله یک ماده محافظ مانند Orabase درد را کاهش داده و بهبودی را تسریع بخشید.
در موارد شدیدتر استفاده از استروئیدهای موضعی با توان بالا مثل فلوکونازول، بتامتازون یا کلوبتازول و قرار دادن مستقیم آن برروی ضایعه زمان التیام را کوتاه کرد و باعث کاهش اندازه زخم شد.
سایر داروهایی که سبب کاهش مدت زمان التیام آفت می شوند شامل خمیر amlexanox و تتراسایکلین و دوکسی ساکلین موضعی هستند که میتوان آن ها را به صورت دهانشویه مصرف کرد.
برای درمان آفتهای ماژور میتوان از تزریق استروئید به داخل ضایعه استفاده کرد.
چنانچه بیمار به درمانهای موضعی پاسخ ندهد و آفت بهبود پیدا نکند، به سراغ درمانهای سیستمیک میرویم.
درمان آفت دهانی در خانه
یکی از بهترین روشهای درمان استفاده از خمیردندان مولتیاکشن آلفادنت است که بعد از یک هفته و نهایتا یک ماه آفت دهان را از بین میبرد و باعث جلوگیری از این بیماری در آینده میشود
منبع: کتاب بیماریهای دهان و دندان برکت
نویسنده: دکتر رمضان ابراهیمی