پوسیدگی دندان:
پوسیدگی دندانی, بیماری دهانی عفونی, چند فاکتوری و قابل سرایت است که بر اثر تقابل پیچیده فلور باکتریایی دهان(بیوفیلم) با کربوهیدارت های قابل تخمیر غذاها روی سطوح دندان در طول دوره زمانی ایجاد میشود. البته ایجاد پوسیدگی بسیار پیچیده است و لزوما در زمان حضور همزمان سه فاکتور سطح دندان، فلورباکتریایی دهان و کربوهیدارت قابل تخمیر پوسیدگی ایجاد نمی‌شود ولی با این حال تا زمانی که این سه فاکتور در دهان حضور نداشته باشند، پوسیدگی ایجاد نمی‌شود.
مکانیزم ایجاد پوسیدگی:
باکتری‌های پوسیدگی‌زای فلور دهانی، کربوهیدارت‌های کوچک قابل تخمیر را برای تولید انرژی تخمیر می‌کنند که در اثر این فرایند اسیدهای آلی ایجاد میشود که با حضور طولانی‌مدت این اسیدهای آلی در محیط دهان، PH بیوفیلم باکتریایی را زیر حد بحرانی پایین می‌اورند. حد بحرانی اندازه‌ای است که وقتی PHبیوفیلم به زیر این عدد برسد مواد معدنی سطح دندان(کلسیم و فسفر) برای ایجاد تعادل در PH اسیدی بیوفیلم باکتریایی شروع به حل شدن می‌کنند(دمینرالیزاسیون) و ساختار دندان شروع به تخریب میکند که این عدد برای مینا ۵/۵ و برای عاج دندان ۶/۲ میباشد.
البته وقتی که PHبیوفیلم باکتریایی دوباره به حالت خنثی برگردد، کلسیم و فسفات در محیط دهان به حالت فوق اشباع می‌رسند و طی روندی به نام ریمینرالیزاسیون دوباره به ساختار دندان باز می‌گردند .پس پوسیدگی در ناحیه سطحی و زیر سطحی دندان، روندی دینامیک شامل دمینرالیزاسیون و ریمینرالیزاسیون میباشد که در طول روز چندین بار و تحت تاثیر عوامل متعددی رخ می‌دهد. در این پروسه دینامیک اگر کفه ترازو در سمت دمینرالیزاسیون پایین‌تر رود باعث ایجاد حفره در سطح مینا و عاج دندان میشود.
علائم پوسیدگی دندان
• تغییر رنگ بخشی از مینای دندان به رنگ سیاه یا خاکستری تیره
سطح دندان در دید اول سالم است ولی اگر سطح دندان خشک شود نقاط سفید مشخص میشود
• سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی
• درد گرفتن یا احساسی متفاوت هنگام خوردن غذا به خصوص غذاهای سرد و گرم
• بوی بد دهان
• درد هنگام روی هم قرار دادن دندان ها
باکتری های درگیر در ایجاد پوسیدگی:
هرچند برای ایجاد پوسیدگی وجود هر سه عامل در محیط دهان ضروری میباشد اما شاید به جرئت بتوان مهم ترین فاکتور در ایجاد پوسیدگی دندانی را عامل باکتریایی دانست. باکتری های محیط دهان برای ایجاد پوسیدگی باید توانایی اتصال به سطوح دندانی را داشته باشند، که تعداد کمی از باکتری های حاضر در محیط دهان این توانایی را دارند که از جمله این باکتری ها میتوان به خانواد استرپتوکوک ها اشاره کرد. البته باید این نکته را در نظر گرفت که دندان ها به صورت نرمال دارای بیوفیلمی هستند که جمعیت غالب این بیوفیلم استرپتوکوک سانگویس و استرپتوکوک میتیس می باشد.
محل های شایع روی دندان که بیشتر درگیر پوسیدگی میشوند
۱_ سطح اکولوزال(جونده): این نوع پوسیدگی بیشتر در پیت و فیشو های سطح دندان اتفاق می‌افتد
۲_ سطوح بین‌دندانی: این نوع پوسیدگی بیشتر در سطوح پروگیزمال دندان(سطح بین دو دندان) اتفاق می‌افتد
۳_ طوق دندان یا محل اتصال دندان به لثه
تفاوت لکه های سفید (وایت اسپات) روی دندان و مراحل اولیه پوسیدگی:
وایت اسپات لکه های سفید روی دندان هستند که همیشه قابل دیدن می‌باشند و تنها عیب ان‌ها از نظر زیبایی است اما مرحله اول پوسیدگی حالتی شبیه به وایت اسپات است که فقط زمانی که سطح دندان خشک است نمایان میشود.
عواملی که خطر ایجاد پوسیدگی را در دندان ها افزایش می‌دهند:
۱_عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
۲_دیابت
۳_کمبود فلوراید در منابع غذایی و اب اشامیدنی
۴_مصرف غذاهای حاوی مقدار زیاد کربوهیدارت قابل تخمیر مانند شیر ،قند سفید اسنک ها…..
۵_مصرف غذاهای با قابلیت چسبندگی بالا به سطح دندان مانند انواع تافی ، عسل و……
۶_استفاده از برخی داروها که باعث خشکی دهان میشوند مثل داروهای سمپاتومیمتیک
۷_سندروم شوگرن
۸_دیابت
۹_مصرف دخانیات
نقش بزاق دهان در مقابل پوسیدگی:
بزاق دهان به عنوان عاملی مهم در فرایند مقابله با پوسیدگی شناخته میشود . از جمله مکانیزم های حفاظتی مهم بزاق برای مقابله با پوسیدگی میتوان به زدودن باکتری ها از سطح دندان، فعالیت ضد باکتریایی مستقیم (توسط انزیم هایی مانند آگلوتینین، آمیلاز، لاکتوفرین و لاکتور پراکسیداز )، بافرینگ و ریمینرالیزاسیون اشاره کرد. پس میزان ترشح بزاق می‌تواند استعداد به پوسیدگی را کاهش دهد. میزان ترشح بزاق در طول زمان بسیار متغیر است. در بالغین در ۲۴ساعت شبانه روز به میزان ۱_۱/۵لیتر بزاق ترشح میشود که کمترین سهم از این مقدار مربوط به زمان خواب است و بیشترین سهم مربوط به هنگام جویدن یا تحریک دهانی میباشد.
نقش رعایت بهداشت در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی:
بزاق دهان قابلیت محدودی در برداشتن پلاک باکتریایی از سطح دندان‌ها دارد ، به نظر نمی‌رسد که بتوان برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی تنها به آن اکتفا نمود لذا رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیت می یابد. مسواک زدن با برداشت مکانیکی پلاک باکتریایی و خاصیت بافرینگی که دارد نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی ایفا میکند اما مسواک توانایی رسیدن به نواحی بین دندانی را ندارد و اتفاقا بیشترین پوسیدگی ها از همین نواحی بین دندانی اغاز میشوند لذا استفاده از نخ دندان به همراه مسواک زدن دندان ها اهمیت می یابد.
راه حل پوسیدگی دندان:
یکی از پیشنهادها معالجه به دکتر و درمان آن است.
بهترین روش درمان پیشگیری با استفاده از خمیردندان آلفادنت است.“آلفادنت” با جایگزین کردن عصاره طبیعی صمغ درخت بنه (آلفا پاینین) به جای نگهدارنده‌ها و ترکیبات آنتی‌باکتریال شیمیایی مضر (مانند پارابن‌ها و تریکلوزان)، توانسته است محصولی سالم‌تر برای جامعه باشد. علاوه بر موارد ذکر شده، خواص ضدقارچی و ضدالتهابی و ترمیم کنندگی آن ارزش‌های افزوده‌ای برای سلامت، پیشگیری و ترمیم دهان و دندان ایجاد کرده است. در کنار این موارد، مزه و بوی خاص این عصاره که همان مزه و بوی سقز است، برای علاقه‌مندان به سقز خوشایند میباشد. این مزه و بو در محصولات خمیردندان های تولید شده در دنیا، تک و منحصر بفرد بوده و تجربه جدیدی برای مصرف کننده به ارمغان می‌آورد.
گرداورنده:دکتر میلاد صبری پور
منبع: کتاب علم و هنر ترمیم
