مقدمه

آفت دهانی، از انواع زخم‌های دهانی دسته‌بندی می‌شود که ممکن است چندین بار در طول سال، گریبان‌گیر هرکسی گردد. درمان فوری آفت دهان با استفاده از داروی خاصی امکان‌پذیر نیست. اما راهکار مناسب آن استفاده از داروهای خانگی برای کاهش علائم آفت دهانی است. در این مطلب به معرفی این عارضه، انواع آن و اثرات خمیردندان‌های طبیعی در پیشگیری و بهبود آفت‌های دهانی پرداخته شده است.

آفت دهانی چیست؟

بیماری آفت دهانی شامل زخم‌های کم‌عمق و کوچکی در داخل دهان است که اصطلاحاً به آن استوماتیت آفتی (Aphthous Stomatitis)  گفته می‌شود. این عارضه روی زبان و در قسمت داخلی گونه‌ها، لب‌ها و گلو ایجاد می‌شود. آفت‌های دهانی معمولاً به رنگ سفید، خاکستری یا زرد هستند که دور آنها قرمز و ملتهب شده است.

آفت دهانی از معمول‌ترین مشکلات و بیماری‌های دهان است. حدود ۲۰ درصد از افراد در سطح جهان درگیر مبتلا شدن به این عارضه هستند. بروز این عارضه در زنان رایج‌تر از آقایان است. همچنین فراموش نکنید که یکی از دلایل ابتلا به این بیماری، وراثت است. آفت‌ها معمولاً بسیار کوچک و دردناک هستند و باعث ایجاد ناراحتی در خوردن غذا و حتی صحبت کردن خواهند شد. به یاد داشته باشید که آفت دهان به هیچ عنوان مسری نیست!

انواع آفت و زخم‌های دهانی

زخم‌ها و آفت‌های دهانی در سه نوع ساده (مینور) و ماژور و تبخال ظاهر می‌شوند. آفت را نباید با تبخال اشتباه گرفت. آفت‌ها، زخم‌های بازی هستند که در بافت نرم داخل دهان، لب‌ها، قسمت داخلی گونه، لثه و زبان تشکیل می‌شوند. در حالی‌که تبخال، تاول‌هایی بر روی لب و یا لبه‌ی دهان است که توسط ویروس تبخال ایجاد می‌شود. در ادامه به شرح مختصری از هر کدام می‌پردازیم:

۱) آفت مینور

بالغ بر ۸۰ درصد از زخم‌های دهانی از این نوع زخم است. این زخم‌ها کوچک، گرد یا بیضی شکل بوده و قطر آن نهایتاً ده میلی‌متر است. این زخم‌ها به رنگ زرد کم رنگ بوده و محیط دورشان ممکن است متورم و قرمز باشد. در فرم مینور، زخم پس از مدت یک تا دو هفته کاملاً بهبود می‌یابند و اثری نیز برجای نمی‌گذارند.

۲) آفت ماژور

این نوع آفت در ۱۰% موارد رخ می‌دهد. آفت ماژور معمولاً ۱۰ میلی‌متر یا بیشتر طول دارند. معمولاً یک یا دو مورد از این نوع زخم به طور هم‌زمان در دهان ایجاد می‌شود. بهبود زخم‌های آفت ماژور، بیش از یک ماه به طول می‌انجامد و پس از ترمیم نیز محل زخم به صورت اسکار (جایگاه زخم) باقی خواهدماند.

۳) زخم‌های تبخال

زخم‌های تبخال در ۱۰% موارد ایجاد خواهد شد. این نوع زخم‌ها شکلی کوچک (ته سوزن) و طول ۱ الی ۲ میلی‌متر دارند. همچنین  ممکن است تعدادی از آن‌ها به صورت هم‌زمان ایجاد شوند و البته با چسبیدن تعدادی از آن‌ها ظاهری غیر عادی پیدا کنند. هر کدام از زخم‌های تبخال بین یک هفته تا دو ماه دوام می‌آورند. 

چگونه آفت را تشخیص دهیم؟

این ضایعات محدود به مخاط دهان بوده و با علامت اولیه سوزش مثل حس در آوردن یک جوش کوچک در مخاط حدود ۲ تا ۴۸ ساعت پیش از بروز زخم اصلی همراه است. سپس یک ناحیه قرمز ایجاد می‌گردد که این ناحیه در نهایت حالت زخم می‌گیرد و طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت آینده بزرگ‌تر هم می‌شود. شکل نهایی که از آفت مشاهده می‌کنیم به صورت یک ناحیه سفید(نکروز) مرکزی خواهد بود که توسط ناحیه‌ای قرمز رنگ احاطه شده است.

آفت‌ها می‌توانند به صورت منفرد یا متعدد ایجاد شوند. آفت‌های منفرد به صورت گرد، متقارن و کم‌عمق هستند ولی هیچ آویزه بافتی ندارند. اما آفت‌ها در دهان اغلب به صورت متعدد رخ می‌دهند که تعداد، اندازه و دوره ایجاد شدن آن‌ها متفاوت است. آفت‌های متعدد اغلب در مخاط لب و گونه ایجاد شده و در مخاط کراتینیزه کام و لثه شیوع کمتری دارد.

دلایل به وجود آمدن آفت دهانی

از عوامل مهم زخم‌های آفتی دهان وراثت، کمبود برخی ترکیبات خونی مانند آهن، فولیک اسید، ویتامین B۱۲ و اختلال دستگاه ایمنی بدن است. برخی متخصصان بر این باورند که آفت یک بیماری نیست بلکه یک سندرم بالینی با علل زمینه ساز مختلف است. به عبارت دیگر عوامل متفاوتی باعث ایجاد زخم‌هایی در دهان افراد می‌شود که به لحاظ شکل ظاهری به این گونه زخم ها آفت اطلاق می‌شود. عوامل مختلفی از جمله ضربه، استرس و اضطراب و همچنین حساسیت‌های غذایی زمینه‌ساز بروز این زخم‌ها در دهان است. همچنین وجود ترکیباتی مانند سدیم لوریل سولفات (SLS) در برخی خمیردندان‌ها در ایجاد این زخم‌ها موثرند.

آفت دهان ممکن است زمانی‌که شما دچار شرایط بدنی خاص یا بیماری هستید، بروز کند. یکی از مهمترین عوامل ایجاد زخم‌های آفتی، به هم خوردن تعادل سیستم ایمنی است. این موضوع موجب حساس شدن مخاط دهان شده و آمادگی پذیرش آسیب‌های احتمالی را خواهد داشت. لذا پس از برخورد مخاط با عامل زمینه‌ساز، آفت ایجاد خواهد شد. از جمله‌ی این شرایط و بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ویروس‌های تضعیف‌کننده‌ی سیستم ایمنی بدن همچون ویروس ایدز(HIV)؛
2. بیماری خود‌ایمنی «سلیاک» که جنبه‌ی ژنتیکی دارد و در این بیماری در اثر مصرف «گلوتن» روده‌ی کوچک دچار آسیب می‌شود. در دنیا از هر ۱۰۰ نفر یک نفر ممکن است به این مشکل دچار شود؛
3. «کولیت زخمی» یا «کولیت اولسروز»، بیماری کرون یا دیگر مشکلات روده؛
4. بیماری بهجت (Behcet’s disease) نوعی بیماری نادر، مزمن و التهابی با منشاء ناشناخته است که موجب التهاب در سراسر بدن از جمله محیط دهان می‌شود.

اثرات خمیردندان طبیعی روی آفت دهان

به طور کلی ترکیباتی که تا به امروز در رابطه با درمان ضایعات آفتی مورد استفاده قرار گرفته اند هنوز رضایت بخش نیستند. بیشتر این ترکیبات تسکین دهنده بوده و تا حدی از شدت زخم های آفتی کاسته  و هیچیک سبب بهبودی دائم در افراد و از بین بردن کامل آفت نمی شوند. در سال‌های اخیر استفاده از ترکیبات طبیعی و گیاهی دارویی بواسطه عدم اثرات جانبی در جهت درمان ضایعات آفت دهانی گسترش یافته است.

بنه (Atlantica Pistacia) یک نوع درخت از خانواده آنکاردیاسه (Ancardiaceae)  است که عمدتاً در مناطق غربی (کوه های زاگرس) مشاهده می‌شود. این درخت منبع عمده‌ای از یک نوع صمغ است که بواسطه خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی و ضدالتهابی طبیعی بطور سنتی در درمان ناراحتی‌های گوارشی و ترمیم ضایعات و زخم‌های پوستی استفاده شده‌است. ترکیب فعال و اصلی اسانس صمغ درخت بنه، آلفاپینن است که در مطالعات مختلف اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی و ضدالتهابی آن مورد بررسی قرارگرفته و اثبات شده‌است. مطالعات مختلف نشان داده‌است که آلفاپینن بر فعالیت و بقای میکروبی با مکانیسم‌های متعدد تأثیر می‌گذارد. بنابراین، آلفاپینن به دلیل خواص طبیعی ضدمیکروبی، ضدالتهابی و ترمیم‌کنندگی می‌تواند در درمان آفت دهان موثر و مفید واقع گردد. 

شرکت دانش‌بنیان ژیران تولیدکننده محصولات بهداشت دهان و دندان با نام تجاری “آلفادنت”، با استفاده از آلفاپاینن در فرموله‌کردن محصولات خود توانسته با بهره‌گیری از خواص طبیعی ضدمیکروبی، ضدالتهابی، ترمیم‌کنندگی و نگهدارندگی آلفاپینن، یکی از راه‌های درمانی و موثر برای عارضه آفت‌های دهانی را ارائه دهد. پس اگر علاوه بر خواص پاک‌کنندگی و سفیدی طبیعی دندان‌هایتان، به دنبال خمیردندان‌هایی به جهت بهبود و پیشگیری از آفت دهانی هستید، خمیردندان‌های طبیعی آلفادنت انتخابی مناسب خواهد بود. برای تهیه خمیردندان‌های طبیعی آلفادنت می‌توانید به فروشگاه اینترنتی آلفادنت مراجعه کرده و با خیال راحت از آن استفاده کنید.

پیشگیری از آفت دهانی

امروزه آفت دهان به قسمتی معمول از زندگی اکثر افراد تبدیل شده است. اما در صورت ابتلای مداوم فرد به آفت‌های دهانی، روش‌هایی برای جلوگیری از پیشرفت آن وجود دارد. از موارد پیشگیری از آفت دهان می توان به نکات زیراشاره کرد:

• پرهیز یا محدود کردن مصرف غذاهای پر ادویه، میوه‌های اسیدی و سایر نوشیدنی‌های اسیدی 
• مصرف روزانه یک مولتی ویتامین 
• عدم استفاده از محصولات بهداشت دهان و دندان حاوی سدیم لوریل سولفات 
• محدود کردن مصرف آدامس های صنعتی
• استفاده مداوم از نخ دندان برای ازبین بردن باکتری ها و ذرات جامانده در بین دندان ها
• مسواک زدن پس از هر وعده ی غذایی با مسواک نرم

---

منابع

• آلفادنت
• مجله اینترنتی ستاره
• برنافیت
• پارس نیوز