مقدمه

بهداشت دهان و دندان لازمه ی بهداشت عمومی کل بدن است. حتی در صورت داشتن دندان‌های سالم، برای مراقبت و پیشگیری از بیماری‌ها و مشکلات باید اقدامات صحیح و مناسبی را انجام داد. از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده مناسب از مسواک، دهان‌شویه و نیز توجه به برخی عادات روزمره‌ی دیگر اشاره کرد. در این مطلب به بررسی نکات طلایی در سلامت و بهداشت دهان و دندان پرداخته شده‌است.

بهداشت دهان و دندان چیست؟

توصیه پزشکان به بهداشت دهان و دندان را قطعاً تمام افراد حداقل یک بار در زندگی خود شنیده اند. حال سوال اینجاست که چگونه باید بهداشت دهان و دندان را رعایت کرد و منظور از رعایت بهداشت عمومی دهان و دندان چیست؟ منظور از بهداشت عمومی دهان و‌ دندان، تشخیص میزان سلامتی دهان و‌ دندان‌ و پیشگیری از مشکلات و بهبود آن است. رعایت نکات بهداشتی در این حوزه علاوه بر تاثیر مستقیم بر حفظ دهان‌و‌دندان از هرگونه بیماری، می‌تواند بر سلامت مغز و قلب نیز تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. به عنوان مثال طی تحقیقات انجام شده، بیمارانی که به علت سکته حاد مغزی به بیمارستان راه یافته‌اند، ارتباطی بین بروز سکته مغزی با نوعی باکتری دهانی با نام cnm-positive Streptococcus mutans در آنها مشاهده شده‌است.

نکات مهم در سلامت و بهداشت دهان و دندان

انجام دادن نکات موثر بر رعایت بهداشت عمومی دهان و دندان توصیه شده، موجب حفاظت بیشتر از این سرمایه گرانقدر خواهدشد. در ادامه مواردی از نکات ضروری سلامت و بهبود و پیشگیری از مشکلات دهان و دندان آورده شده است:

نکات مرتبط با مسواک زدن

• بدون مسواک زدن به بستر نروید

توصیه شده که حداقل دوبار در روز مسواک بزنید. بسیاری از افراد از مسواک‌زدن در شب غافل می‌شوند و به آن توجهی نمی‌کنند. مسواک‌زدن قبل از رفتن به بستر به از بین رفتن جرم و باقی مانده غذا بین دندان‌ها کمک زیادی می‌کند.

• پس از هر وعده غذایی مسواک بزنید

پس از هر وعده غذایی دندان‌های خود را مسواک بزنید. اگر بعد از هر وعده، مسواک نمی‌زنید حداقل چند ساعتی پیش از خوابیدن دندان خود را مسواک کنید تا هرگونه پلاک و باکتری تجمع شده بر روی سطح دندان شما از بین برود.

• درست مسواک بزنید

از دیگر نکات سلامت و بهداشت دهان و دندان، طرز صحیح مسواک‌زدن است. روش مسواک‌زدن در سلامت و پیشگیری از مشکلات دندان‌ها و لثه بسیار مهم است. درست مسواک‌نزدن موجب پوسیدگی دندان می‌شود. برای مسواک‌زدن باید زمان کافی گذاشت. مسواک را باید به آرامی در دهان حرکت داد و با حرکت دورانی باقی‌مانده غذا را از لابلای دندان‌ها پاک کرد. اگر این کار به طرز صحیحی انجام نشود،  موجب به جا ماندن برخی جرم‌ها و درنتیجه بیماری دهان و دندان خواهدشد.

در صورت در دسترس نبودن مسواک و یا منع استفاده از آن،  با فشار قوی آب و با استفاده از یک پارچه پلاک‌های تجمع شده روی دندان خود را تمیز کنید و اجازه ندهید بر روی دندان باقی‌بماند.

• زبان را مسواک بزنید

از دیگر نکات مهم در رعایت بهداشت سلامت دهان و دندان، مسواک‌زدن زبان است. در زمان مسواک‌زدن،  پرزهای زبان خود را نیز مسواک کنید. زیرا بسیاری از جرم‌ها در لا‌به‌لای پرز زبان شما قرار گرفته و علاوه بر بدبو‌کردن دهان موجب آسیب به دندان‌ها خواهدشد. پس بهتر است با مسواک‌زدن پرزهای زبان خود به سلامت دهان و دندان خود کمک کنید.

• مسواک را حداقل ۳ ماه یکبار عوض کنید

هنگامی که موهای برس مسواک خمیده می‌شوند، کارایی آن کمتر می‌شود.  مسواک‌های فرسوده به مرور حاوی باکتری‌های دهانی‌اند. لذا در هر بار که استفاده از آن، دوباره این باکتری‌ها به دهان بازمی‌گردد. باید مسواک را تقریبا هر سه ماه یکبار عوض کرد. مسواک‌زدن خیلی محکم هم مشکل‌‌‌‌آفرین است، زیرا دندان را خراش داده و به بافت لثه آسیب می‌رساند. به طوری که اتصال محکم لثه با دندان را از بین برده و احتمال عفونت و آسیب جدی‌ لثه را بالا می‌برد.

تحقیقات نشان‌داده مسواک‌های معمولی و دستی به اندازه مسواک‌های برقی موثرند. البته ممکن است مسواک‌های برقی در تمیز کردن بین دندان‌ها بهتر عمل کنند و افراد سالمندتر ممکن است تمایل به استفاده از مسواک برقی به دلیل کاهش قدرت و مهارت دستشان داشته باشند.

از دهان‌شویه استفاده کنید

استفاده از دهان‌شویه در سلامت دندان‌ها نقش بسیار مهمی است. استفاده از دهان‌شویه بعد از مسواک و نخ دندان، احتمال سالم ماندن دندان‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید توصیه می‌شود و باید حدود ۲ دقیقه در دهان بماند. دهانشویه موجب تمیزکردن قسمت‌هایی از دندان، لثه و دهان می‌شود که تمیزکردن آن‌ها توسط نخ دندان و مسواک دشوار است. دهان‌شویه از دندان در مقابل میکروب و در نتیجه پوسیدگی، محافظت می‌کند. همچنین موجب کاهش میزان اسیدی بودن دهان و دندان می‌شود.

استفاده مرتب از نخ دندان

افرادی که مسواک می‌زنند اغلب در استفاده از نخ دندان غفلت می‌کنند. اما فراموش نشود که هیچ روشی نمی‌تواند مزیت‌های نخ‌دندان رابه همراه داشته‌باشد. پس برای خارج کردن مواد غذایی بین دندان که موجب پوسیدگی دندانی می‌شوند، بهتر است از نخ‌دندان در طول شبانه‌روز و بدون محدودیت استفاده شود. نخ‌دندان موجب کاهش جرم بین دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندانی می‌شود. همچنین التهاب لثه را کم کرده و بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. همچنین از نخ‌دندان باید به صورت آرام در تمیزکردن دندان‌ها و لثه استفاده گردد تا باعث خونریزی لثه نشود.

نوشیدن مستمر آب به میزان زیاد

نوشیدن آب به اندازه کافی برای تضمین سلامتی عمومی بدن بسیار تاثیرگذار است. با نوشیدن آب به مقدار زیاد، سلامت دندان‌های خود را نیز تضمین کنید. توصیه شده که بعد از هر وعده غذایی آب بنوشید. این کار به شستشو و خارج‌کردن مواد چسبنده و غذاهای اسیدی بین دندان‌ها کمک می‌کند. پس آب نوشیدن به مقدار زیاد از نکات طلایی بهداشت دهان و دندان محسوب می‌شود.

خوردن میوه و سبزیجات تازه 

عموماً غذاهایی که برای بدن مفید هستند برای دندان‌ها نیز مفیدند. بطور مثال مصرف غذاهایی که سفت و الیاف‌دار هستند مثل سبزی‌ها، میوه‌ها و دانه‌های گیاهی موجب ماساژ لثه شده و تا حدودی خاصیت تمیزکنندگی دندان‌ها را نیز دارا می‌باشند.

مصرف غذاهای آماده بسیار رایج شده است اما برای سلامت دندان مفید نیست. غذاهای تازه و ترد نه تنها حاوی فیبر هستند بلکه بهترین گزینه برای سلامت دندان می‌باشند. همچنین به والدین توصیه می‌شود که غذاهای جویدنی و سفت را به کودکانشان بدهند و از خردکردن موادغذایی به قطعات کوچک خودداری کنند که اینکار موجب تضعیف فک و دندان کودکان می‌شود.

استفاده از محصولات حاوی فلوراید

در زمان خرید خمیردندان، علاوه بر خوشبوکنندگی و سفید کردن باید از وجود فلوراید در خمیردندان مطمئن شد. خمیردندان های حاوی فلوراید  سلامت دندان ها و ساختار آن را به خوبی حفظ کند. فلوراید برای بهداشت دهان و دندان مفید بوده  و در جلوگیری از پوسیدگی دندان و مقابله با جرم موثر است.

محدود کردن استفاده از خلال دندان

استفاده محدود از خلال‌دندان برای برداشتن باقیمانده غذایی بین دندان‌ها مشکلی ندارد. اما استفاده طولانی‌مدت از خلال‌دندان باعث سایش و تحلیل لثه می‌شود. استفاده از خلال‌دندان به مدت طولانی و به صورت عادت ممکن است باعث جابجایی دندان و در نهایت ناراحتی مفصل گیج‌گاهی ـ فکی شود. همچنین باید مراقب نشکستن خلال‌دندان در لثه بود.

کم کردن مصرف موادغذایی قندی و اسیدی

مصرف موادغذایی دارای قند بالا و اسیدی را کم کنید. قند در دهان به حالت اسیدی تبدیل می‌شود و مینای دندان را از بین می‌برد. در صورت رعایت نکردن بهداشت دهان پلاک‌هایی بر روی سطح دندان تشکیل می‌شود که بسیار برای دندان مضر است. ۲ الی ۵ دقیقه پس از استفاده کردن از موادی که دارای قند بالایی هستند که در صورت ماندگاری موجب فرسایش دندان شده و باعث ایجاد حفره بر روی آن می‌شود. پس بهتر است یا از خوردن مواد قندی بپرهیزید یا پس از خوردن آن حتما از مسواک و نخ‌دندان استفاده نمائید. میوه‌های اسیدی، چای و قهوه از جمله موادی هستند که مینای دندان را ضعیف می کنند. لازم نیست که به یکباره مصرف همه این غذاها را کنار گذاشت، بلکه مصرف آن ها را کم کرده و شست و شوی دهان و دندان پس از آن فراموش نشود.

چکاپ و مراجعه به دندانپزشک به صورت دوره‌ای

بهتر است به صورت دوره‌ای همیشه چکاپ کامل دندان‌ها را انجام داد تا از بروز بیماری‌های وابسته آن در امان بود. حتی کسانی که به طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده می‌کنند، دوبار در سال باید به دندانپزشک مراجعه کرده و از سلامت دندان‌های خود مطمئن شوند. دندانپزشک نه تنها مشکلات دندان را برطرف کرده، بلکه راهکارهای درمان را نیز ارایه می‌دهد. به یاد داشته باشید که اگر شما هیچگونه دردی در دندان خود حس نکردید، دلیل بر نداشتن پوسیدگی در دندان شما نیست. درد زمانی احساس می‌شود که پوسیدگی بسیار شدید شده و به عصب رسیده باشد.

استفاده از داروهای سفیدکننده دندان تحت نظر دندانپزشک

این مواد حاوی ترکیبات سفیدکننده هستند. باید این نکته را در نظر گرفت که بسیاری از این داروها دارای مواد ساینده هستند که برای سلامت دندان مضر می‌باشد. مواد سفیدکننده باید تحت نظر دندانپزشک استفاده گردند.

عدم استعمال دخانیات

استفاده از هرگونه دخانیات میتواند خط ابتلا به سرطان دهان و میزان پوسیدگی دندان  را افزایش دهد. پس بهتر است استعمال دخانیات را ابتدا بسیار کمتر کرده و سپس ترک کنید. دقت داشته باشید که استعمال دخانیات موجب بوی بد دهان و زرد شدن دندان می‌شود.

استفاده روزانه از آب نمک

استفاده حداقل روزی یکبار از ترکیب آب ولرم به همراه نمک نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان را ایفا می‌کند.  این عمل موجب ضدعفونی دهان می‌شود. اما فراموش نشود که نمی‌تواند جایگزین استفاده از مسواک یا نخ دندان یا فلوراید باشد. استفاده مرتب از آب نمک یک جنبه تکمیلی در رعایت سلامت دهان و دندان محسوب می‌شود.

منابع

• آلفادنت
•